NCERT Solutions | Class 8 Sanskrit Chapter 10

NCERT Solutions | Class 8 Sanskrit Ruchira Chapter 10 | नीतिनवनीतम् 

CBSE Solutions | Sanskrit Class 8

Check the below NCERT Solutions for Class 8 Sanskrit Ruchira Chapter 10 नीतिनवनीतम् Pdf free download. NCERT Solutions Class 8 Sanskrit Ruchira  were prepared based on the latest exam pattern. We have Provided नीतिनवनीतम् Class 8 Sanskrit NCERT Solutions to help students understand the concept very well.

NCERT | Class 8 Sanskrit

NCERT Solutions Class 8 Sanskrit Ruchira

Book:	National Council of Educational Research and Training (NCERT)
Board:	Central Board of Secondary Education (CBSE)
Class:	8th
Subject:	Sanskrit Ruchira
Chapter:	10
Chapters Name:	नीतिनवनीतम्
Medium:	Hindi

नीतिनवनीतम् | Class 8 Sanskrit | NCERT Books Solutions

You can refer to MCQ Questions for Class 8 Sanskrit Chapter 10 नीतिनवनीतम् to revise the concepts in the syllabus effectively and improve your chances of securing high marks in your board exams.

NCERT Solutions for Class 8 Sanskrit Ruchira Chapter 10 नीतिनवनीतम्

Class 8 Sanskrit Chapter 8 Chapter 10 नीतिनवनीतम् Textbook Questions and Answers

1. अधोलिखितानि प्रश्नानाम् उत्तराणि एकपदेन लिखत –
(निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में लिखो)

(क) नृणां संभवे कौ क्लेशं सहेते?

उत्तराणि:

मातापितरौ

(ख) कीदृशं जलं पिबेत्?

उत्तराणि:

वस्त्रपूतम्

(ग) नीतिनवनीतं पाठः कस्मात् ग्रन्थात् सङ्कलित?

उत्तराणि:

मनुस्मृतेः

(घ) कीदृशीं वाचं वदेत्?

उत्तराणि:

सत्यपूताम्

(ङ) उद्यानं कैः निनादैः रम्यम्?

उत्तराणि:

खगानाम्

(च) दु:खं किं भवति?

उत्तराणि:

परवशम्

(छ) आत्मवशं किं भवति?

उत्तराणि:

सुखम्

(ज) कीदृशं कर्म समाचरेत्?

उत्तराणि:

मनःपूताम्

2. अधोलिखितानि प्रश्नानाम् उत्तराणि पूर्णवाक्येन लिखत –
(निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखो)

(क) पाठेऽस्मिन् सुखदुःखयोः किं लक्षणम् उक्तम्?

उत्तराणि:

परवशं दु:खम्, आत्मवशं सुखम्।

(ख) वर्षशतैः अपि कस्य निष्कृतिः कर्तुं न शक्या?

उत्तराणि:

मातापितरौः यं क्लेशं सहेते, तस्य निष्कृतिः कर्तुं न शक्या।

(ग) “त्रिषु तुष्टेषु तपः समाप्यते”-वाक्येऽस्मिन् त्रयः के सन्ति?

उत्तराणि:

माता पिता आचार्यः एते त्रयः सन्ति।

(घ) अस्माभिः कीदृशं कर्म कर्तव्यम्?

उत्तराणि:

अस्माभिः मन:पूतं कर्म कर्त्तव्यम्।

(ङ) अभिवादनशीलस्य कानि वर्धन्ते?

उत्तराणि:

अभिवादनशीलस्य आयुर्विद्यायशोबलं वर्धन्ते।

(च) सर्वदा केषां प्रियं कुर्यात्?

उत्तराणि:

सर्वदा मातापित्रोः गुरोश्च प्रियं कुर्यात्।

(घ) सत्यपूताम्

उत्तराणि:

3. स्थूलपदान्यवलम्बय प्रश्ननिर्माणं कुरुत
(मोटे छपे शब्दों के लिए प्रश्न निर्माण कीजिए)

(क) वृद्धोपसेविनः आयुर्विद्या यशो बलं न वर्धन्ते।

उत्तराणि:

कस्य आयुर्विद्या यशो बलं न वर्धन्ते?

(ख) मनुष्यः सत्यपूतां वाचं वदेत्।

उत्तराणि:

मनुष्यः सत्यपूतां किम् वदेत्?

(ग) त्रिषु तुष्टेषु सर्वं तपः समाप्यते?

उत्तराणि:

त्रिषु तुष्टेषु सर्वं किम् समाप्यते?

(घ) मातापितरौ नृणां सम्भवे भाषया क्लेशं सहेते।

उत्तराणि:

कौ नृणां सम्भवे भाषया क्लेशं सहेते?

(ङ) तयोः नित्यं प्रियं कुर्यात्।

उत्तराणि:

तयोः नित्यं किं कुर्यात्?

4. संस्कृतभाषायां वाक्यप्रयोगं कुरुत
(संस्कृत भाषा में वाक्य प्रयोग कीजिए)

(क) विद्या
(ख) तपः
(ग) समाचरेत्
(घ) परितोषः
(ङ) नित्यम्

उत्तराणि:

(क) विद्या- विद्या मनुष्यस्य बलम् अस्ति।
(ख) तपः- पित्रोः सेवा एव तपः अस्ति।
(ग) समाचरेत्- सर्वथा प्रियं समाचरेत्।
(घ) परितोष:- परितोषः मनुष्यस्य धनम् अस्ति।
(ङ) नित्यम्- नित्यं सत्यं वदेत्।

5. शुद्धवाक्यानां समक्षम् ‘आम्’ अशुद्धवाक्यानां समक्षं च ‘नैव’ इति लिखत
(शुद्ध वाक्य के सामने ‘हाँ’ तथा अशुद्ध वाक्य के सामने ‘ना’ लिखो)

(क) अभिवादनशीलस्य किमपि न वर्धते।

उत्तराणि:

न

(ख) मातापितरौ नृणां सम्भवे कष्टं सहेते।

उत्तराणि:

आम्

(ग) आत्मवशं तु सर्वमेव दु:खमस्ति।

उत्तराणि:

न

(घ) येन पितरौ आचार्यः च सन्तुष्टाः तस्य सर्वं तपः समाप्यते।

उत्तराणि:

आम्

(ङ) मनुष्यः सदैव मनः पूतं समाचरेत्।

उत्तराणि:

आम्

(च) मनुष्यः सदैव तदेव कर्म कुर्यात् येनान्तरात्मा तुष्यते।

उत्तराणि:

आम्

6. समुचितपदेन रिक्तस्थानानि पूरयत
(कोष्ठक से सही शब्द चुनकर रिक्तस्थान पूरा कीजिए)

(क) मातापित्रोः तपसः निष्कृतिः ………………. कर्तुमशक्या। (दशवर्षैपि/षष्टिः वर्षैरपि वर्षशतैरपि)

उत्तराणि:

वर्षशतैरपि

(ख) नित्यं वृद्धोपसेविनः ……………….. वर्धन्ते। (चत्वारि/पञ्च/षट्)

उत्तराणि:

चत्वारि

(ग) त्रिषु तुष्टेषु . … सर्वं समाप्यते। (जपः/तप:/कर्म)।

उत्तराणि:

तपः

(घ) एतत् विद्यात् ……….. लक्षणं सुखदु:खयोः। (शरीरेण! समासेन/विस्तारेण)

उत्तराणि:

समासेन

(ङ) दृष्टिपूतम् न्यसेत् .. । (हस्तम्/पादम्/मुखम्)

उत्तराणि:

पादम्

(च) मनुष्यः मातापित्रोः आचार्यस्य च सर्वदा …… कुर्यात्। (प्रियम्/अप्रियम्/अकार्यम)

उत्तराणि:

प्रियम्।

7. मञ्जूषातः चित्वा उचिताव्ययेन वाक्यपूर्ति कुरुत
(मञ्जूषा से उचित शब्द चुनकर वाक्य पूर्ति कीजिए)

तावत्, अपि, एव, यथा, नित्यं, यादृशम्

(क) तयोः .. .. प्रियं कुर्यात्।।

उत्तराणि:

तयोः नित्यं प्रियं कुर्यात्।

(ख) …. … कर्म करिष्यसि। तादृशं फलं प्राप्स्यसि।

उत्तराणि:

यादृशम् कर्म करिष्यसि। तादृशं फलं प्राप्स्यसि।

(ग) वर्षशतैः ………. निष्कृतिः न कर्तुं शक्या।

उत्तराणि:

वर्षशतैः अपि निष्कृतिः न कर्तुं शक्या।

(घ) तेषु …………. त्रिषु तुष्टेषु तपः समाप्यते।

उत्तराणि:

तेषु एव त्रिषु तुष्टेषु तपः समाप्यते।

(ङ) ………………. राजा तथा प्रजाः।

उत्तराणि:

यथा राजा तथा प्रजाः।।

(च) यावत् सफलः न भवति ……………… परिश्रमं कुरु।

उत्तराणि:

यावत् सफलः न भवति, तावत् परिश्रमं कुरु।

Class 8 Sanskrit Chapter 10 नीतिनवनीतम् Additional Important Questions and Answers

अधोलिखितं श्लोकं पठित्वा निर्देशानुसारं प्रश्नान् उत्तरत लिखत –

(क) यं मातापितरौ क्लेशं सहेते सम्भवे नृणाम्।
न तस्य निष्कृतिः शक्या कर्तुं वर्षशतैरपि॥

I. एकपदेन उत्तरत

(i) केषां सम्भवे मातापितरौ क्लेशं सहेते?

उत्तराणि:

नृणाम्

(ii) क्लेशस्य निष्कृतिः कैरपि कर्तुं न शक्या?

उत्तराणि:

वर्षशतैः

II. पूर्णवाक्येन उत्तरत

(i) कस्य निष्कृतिः कर्तुं न शक्या?

उत्तराणि:

क्लेशस्य निष्कृतिः कर्तुं न शक्या।

(ii) नृणां सम्भवे कौ क्लेशं सहेते?

उत्तराणि:

नृणां सम्भवे मातापितरौ क्लेशं सहेते।

III. यथानिर्देशम् उत्तरत

(i) ‘नृणाम्’ इत्यत्र का विभक्तिः ?

उत्तराणि:

षष्ठी

(ii) ‘कर्तुम्’ इत्यत्र कः प्रत्ययः?

उत्तराणि:

तुमुन्

(iii) ‘शतैरपि’ इत्यत्र कः सन्धिः ?

उत्तराणि:

विसर्ग

(iv) ‘सहेते’ इत्यत्र कः लकारः?

उत्तराणि:

लट्।

भावबोधनम्

प्रकारः ‘क’-रिक्तस्थानपूर्तिद्वारा
अभिवादनशीलस्य चत्वारि वर्धन्ते।

भाव:-………… चत्वारि …………।

उत्तराणि:

अभिवादनशीलस्य चत्वारि वर्धन्ते।

अधोलिखितेषु भावार्थेषु समुचितभावार्थं लिखत –

(क) सर्वं परवशं दुःखम्।
भावार्थाः
(i) परवशं दुःखं न कथ्यते।
(ii) परवशं सर्वं दुःखं भवति।

उत्तराणि:

(ii) परवशं सर्वं दुःखं भवति।

अधोलिखितस्य श्लोकस्य रिक्तस्थानपूर्ति द्वारा अन्वयं लिखत –

(क) यं मातापितरौ क्लेशं सहेते सम्भवे नृणाम्।
न तस्य निष्कृतिः शक्या कर्तुं वर्षशतैरपि।।
अन्वयः- नृणां सम्भवे ……………………. क्लेशं सहेते। तस्य ………………….. कर्तुं ………….न शक्या ।

उत्तराणि:

नृणां सम्भवे मातापितरौ यं क्लेशं सहेते। तस्य निष्कृतिः कर्तुं वर्षशतैरपि न शक्या।

अधोलिखितानां शब्दानां समक्षं दतैरथैः सह मेलनं कुरुत –

शब्दाः – अर्थाः
क्लेशम् – कष्टम्
सर्वदा – वाणीम्
वर्जयेत् – पवित्रम्
पूतम् – त्यजेत्
वाचम् – सदा

उत्तराणि:

शब्दाः – अर्थाः
क्लेशम् – कष्टम्
सर्वदा – सदा
वर्जयेत् – त्यजेत्
पूतम् – पवित्रम्
वाचम् – वाणीम्

बहुविकल्पीय प्रश्नाः

(i) अभिवादनशीलस्य ………………. वर्धन्ते।
(क) षट्
(ख) चत्वारि
(ग) त्रीणि
(घ) शतम्।

उत्तराणि:

(ख) चत्वारि

(ii) मातापितरौ ……………… सम्भवे क्ले शं सहेते।
(क) पुत्रस्य
(ख) पुत्र्याः
(ग) वानरस्य
(घ) नृणाम्

उत्तराणि:

(घ) नृणाम्

(iii) सर्वं परवशं .. ।
(क) सुखम्
(ख) दु:खम्
(ग) त्यागः
(घ) हितकरम्।

उत्तराणि:

(ख) दु:खम्

(iv) ‘सुखदुःखयोः’ इत्यत्र कः समासः?
(क) द्विगु
(ख) द्वंद्व
(ग) कर्मधारय
(घ) तत्पुरुष।

उत्तराणि:

(ख) द्वंद्व।

NCERT Class 8 Sanskrit

Class 8 Sanskrit Ruchira Chapters | Sanskrit Class 8 Chapter 10

NCERT Solutions of Class 8 Sanskrit रुचिरा भाग 3 | Sanskrit Class 8 NCERT Solutions

Class 8th Sanskrit Solution | NCERT Solutions for Class 8 Sanskrit Pdf Download

NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 1 सुभाषितानि
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 2 बिलस्य वाणी न कदापि में श्रुता
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 3 डिजीभारतम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 4 सदैव पुरतो निधेहि चरणम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 5 कण्टकेनैव कण्टकम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 6 गृहं शून्यं सुतां विना
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 7 भारतजनताऽहम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 8 संसारसागरस्य नायकाः
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 9 सप्तभगिन्यः
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 10 नीतिनवनीतम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 11 सावित्री बाई फुले
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 12 कः रक्षति कः रक्षितः
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 13 क्षितौ राजते भारतस्वर्णभूमिः
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 14 आर्यभटः
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit Chapter 15 प्रहेलिकाः

NCERT Class 8 Sanskrit Grammar Book Solutions

CBSE Class 8th Sanskrit व्याकरण भागः

NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit वर्णविचारः
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit पद-विचारः
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit सन्धि-प्रकरणम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit शब्द-रूपाणि
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit संख्यावाचक-विशेषणपदानि
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit सर्वनाम-प्रकरणम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit धातुरूप-प्रकरणम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit उपसर्ग-प्रत्यय-प्रकरणम् च
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit समास-प्रकरणम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit समयलेखनम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit कारक व उपपद विभक्तियाँ
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit अव्यय-प्रकरणम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit शुद्ध-अशुद्ध-प्रकरणम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit परिशिष्टभागः

CBSE Class 8th Sanskrit रचना भागः

NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit रचना चित्राधारित-वर्णनम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit रचना निबन्ध-लेखनम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit रचना अनुच्छेद-लेखनम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit रचना पत्र-लेखनम्
NCERT Solutions For Class 8 Sanskrit रचना अपठित-अवबोधनम्

NCERT Solutions for Class 12 All Subjects	NCERT Solutions for Class 10 All Subjects
NCERT Solutions for Class 11 All Subjects	NCERT Solutions for Class 9 All Subjects